"Toń" Marta Kisiel - luźne spostrzeżenia, wcale nie recenzja

Nie wiem, czy wiecie, ale w dyskusjach na Facebooku dzieją się czasami różne dziwne rzeczy. Otóż redaktor książki świeżo popełnionej przez ałtorkę twierdzi, że w żadnej recenzji (z tych, które miał okazję czytać) nie znalazł tego, co powinno się w nich znaleźć. Stresuje tym niesamowicie tych, którzy książkę przeczytali, ale nie zdążyli o niej jeszcze napisać. Nie wiem, czy powinnam rzucać personalnie nickami, ale co tam, najwyżej po prostu zajrzycie do Królowej Matki i sprawdzicie, czy już coś napisała, czy nie (oraz czy redaktor znalazł w niej to, co chciał znaleźć).

Mnie też trochę ten redaktor zastopował w pisaniu, bo zaczęłam się gorączkowo zastanawiać, czego ludzie tam nie napisali, ale po minucie olśniło mnie, że nie mam szans się dowiedzieć, bo przeczytałam tylko dwie recenzje (u Janka i Sardegny), resztę zostawiając sobie na potem. Do pisania o książce zmobilizowało widziane gdzieś określenie "miła książeczka". Zdziwiłam się, bo mnie takie określenie wydaje się mocno nietrafione, ale ok, każdy ma prawo do swojej opinii. Wyłuszczę tu swoją.



"Toń" jest opowieścią o trzech pannach Stern: Klarze i jej bratanicach, Eleonorze i Justynie. Pochodzą z Wrocławia, dwie z nich tu mieszkają, trzecia przybywa sporadycznie. Siostry Stern są niezwykłe, wychowane w niezwykle surowej atmosferze zakazów i nakazów, mocno pokancerowane wewnętrznie, nauczyły się radzić sobie z życiem, każda na swój sposób. Eleonora uwikłała się dobrowolnie w siatkę przyzwyczajeń i nawyków oraz szarego koloru. Justyna wybrała ucieczkę z rodzinnego miasta, krzykliwe kolory, farbowane włosy i czerpanie z życia garściami. 
Klara... właściwie nie mogę napisać zbyt wiele o Klarze, nie ujawniając jednocześnie, kim ona jest. Ponieważ chciałabym, byście poczuli się równie zaskoczeni, jak ja, gdy się dowiedziałam, ostrzegam, że zdradzam, kim jest. 

Klara jest jedną z dwóch postaci w książce, która mocno mnie zainteresowała wcale nie dlatego, że jest psychopompem (to ktoś, kto potrafi podróżować w czasie, a do tego jeszcze potrafi pociągnąć za sobą innych, nie mylić z psychopomponem*).  Klara jest człowiekiem bardzo mocno doświadczonym przez los. Osierocona w dzieciństwie, trafiła pod opiekę brata, który wykorzystał ją w ohydny sposób (zmuszając do podróży w czasie wbrew jej woli i wpędzając w poczucie winy) i skrzywił psychikę tak bardzo, że to skrzywienie Klara przyniosła na swoje bratanice. I to jest tragiczne, bo gdy sobie uświadomiłam, o czym czytam, to aż mnie ścięło. Traumy Klary, traumy Eleonory, wreszcie i Justyny, bo nawet ta tryskające energią i seksapilem kobieta ma głębokie zadry - o rety, tak dużo tego. Dlatego tak mnie zdziwiło określenie "miła książeczka", bo te pokłady rozpaczy widoczne w podskórnej tkance powieści, miłe dla mnie nie są.

Nie myślcie sobie jednak, że to ponura książka, a gdzieżby! "Toń" jest zachwycająco różnorodna i dynamiczna. Klara przenosi się w czasie, ruszają za nią jej siostrzenice, pomagają im w tym panowie: dobrotliwy Karolek oraz interesujący zegarmistrz, a także pani Matylda, którą już chyba kiedyś poznałam w innej książce. Jest jeszcze Ramzes, arcyciekawa postać antykwariusza, specjalisty od zadań niemożliwych. Ramzes jest twardy, zimny i skuteczny. Spodobała mi się koncepcja podróży w czasie realizowana przez zatapianie, czyli w głąb, a nie (jak wszędzie) w tył i przód. Dodatkowym smaczkiem jest powód takich wędrówek, czyli tajemnice starego Wrocławia, złoto i brylanty czy tam bursztyny. Rozwiązywanie zagadek różnego rodzaju przez bohaterki jest nieprofesjonalne, ale pełne zapału i determinacji - i mnie się to podoba. Gra i buczy, trzyma się kupy. 

Osobnym tematem są znajomi przewijający się na kartach powieści: Jan Mądrzywołek i Jan Oko. O tym, że będzie tam Janek z Tramwaju nr 4 wiedziałam wcześniej, w końcu znałam kulisy pewnego zakładu. Pojawienie się Janka Oko było zaskoczeniem. Przeczytałam o nich i pomyślałam, że szkoda, bo obaj giną śmiercią tragiczną. Potem stwierdziłam, że muszę się obaj bardzo cieszyć (ja bym się cieszyła, gdybym się znalazła w książce). Następnie przyszła zazdrość. Wiem, to niskie uczucie. Przyznam się (muszę to z siebie wyrzucić, bo mnie gniecie): zazdrościłam im strasznie!  Mężnie zdławiłam jednak w sobie to uczucie, bo zdałam sobie sprawę, że obydwaj sobie na to uczciwie zasłużyli. Gratulacje dla nich!

Kończę te moje chaotyczne nieco wywody, stwierdzając, że moim zdaniem Marta Kisiel coraz lepiej pisze. Nie traci nic ze swojej energii, wciąż prezentuje radosny słowotok (bez obaw, tylko w ustach swoich bohaterów, a i to nie wszystkich), a jednak jest jakby poważniejsza. 
Aha, pisałam, że Klara jest jedną z dwóch postaci, a nie napisałam o drugiej. To oczywiście Ramzes, o którym już nic nie napiszę, bo to jednak trzeba samemu o nim przeczytać. Rzekłam. 

Za możliwość przeczytania książki bardzo dziękuję wydawnictwu Uroboros. 

Inne recenzje tej książki:
Tramwaj numer 4
Książki Sardegny
Qbuś pożera książki
Prowincjonalna nauczycielka
Krakowskie czytanie 
Unserious.pl 
Z pasją o dobrych książkach
oraz Karazydwa  ;)


 * - psychopompon to oczywiście psychopomp, tylko w pierwszym czytaniu tak mi się przeczytało  i już zostało, wszędzie mi potem te pomponiki latały, nieregulaminowo, ale nic już nie mogłam poradzić. Jak znajdę, jak wygląda psychopompon, to pokażę. Szyszko, ratuj. 

O, już widać. Proszę państwa, oto psychopompon, widoczny na czapce. Nie ufałabym mu ani na grosz. Mam też psychopompona w wersji oddzielonej od czapki. 

Bookinspired Stuff

Oto on. Na pierwszym planie oczywiście Ałtorka, w tle pałęta się Krakers i Licho w bamboszkach. Psychopompon ma cudowny kolor fuksji. To wszystko narysowała Szyszka, więcej jej rysunków jest na
Bookinspired Stuff.

"Toń" Marta Kisiel, Uroboros, Warszawa 2018.