"Sztuka umierania" Zenon Skierski

"Ten moment nad jeziorem Bellagio. To było jedno z najczystszych jego przeżyć. Wtedy właśnie poznał Zuzannę - dziwne zestawienie tych dwóch doznań teraz dopiero go uderzyło. Tamtego ranka stał na wysokim zboczu. Słońce, wyczuwalne zaledwie, wschodziło gdzieś za łańcuchem gór. W dole, głęboko, leżała woda gładka, jeszcze śpiąca, z wyspą pośrodku tak małą, że białe domki uwite w jej zieleni zdawały się dziecinnymi zabawkami. Już pierwsze smugi kolorów i różowe blaski zapalały się na jeziorze. W ciszy przesłoniętej mgłą, lekką jak oddech, po nocy krótkiej i wilgotnej wstawało niebo, jeszcze fiołkowe, ale już przebłyskujące czerwonymi pasami. Stał na skalistym zboczu, skupiał się, jakby ta godzina nasączona miękkim oparem wciągała cały świat w siebie, jakby swą niewymowną ciszą i pięknością oczyszczała ten blask i jego, wspartego o skałę. We mgle głos ptaka zadźwięczał znienacka, a potem sygnaturka z pobliskiego kościółka spadła tak nagle swą ranną melodią, jak kropla wody w głęboką, milczącą studnię. To było... - ile to lat temu było? pięć, sześć, może osiem?..."

---
"Sztuka umierania" Zenon Skierski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1959, s.151

"Sztuka umierania" Zenon Skierski

Książka trafiła w moje ręce zupełnym przypadkiem, na spotkaniu biblionetkowym leżała na kupce do rozpożyczenia i wyglądała jakoś tak... samotnie. No i ten nieco smętny tytuł. Aż się prosiła o przygarnięcie, choćby na chwilę.

"Sztuka umierania" składa się z czterech nowel, które dotyczą ostatniej wojny, okupacji, powstania warszawskiego. Autor brał udział w powstaniu, zapewne działał w ruchu oporu, wie, co to Pawiak i jak wyglądają przesłuchania. To widać.
Ta książka jest o tym, jak można umrzeć z godnością, z poświęceniem, dla sprawy, dla ojczyzny, dla honoru. Hm, takie niedzisiejsze pojęcia i słowa. U Skierskiego całkiem naturalne jest to, że chłopak, z którego podstępem, przez podstawionego spowiednika, wydarto nazwiska i adresy towarzyszy z konspiracji, na przesłuchaniu rzuca się na Niemców i na ich broń - a nuż się uda i ta chwila ich nieuwagi wystarczy, by zabić fałszywego zakonnika? By nie otumaniał innych osadzonych, młodych, zagubionych chłopców, którzy z chrześcijańską ufnością składają swój los w ręce duchownego...
Tak samo naturalne jest. że para małżeńska z ogromem prasy konspiracyjnej w domu, zaskoczona przez Niemców, barykaduje się, pali dokumenty i czeka na śmierć, ale nie biernie, a skądże! Mają broń, amunicję, granaty, będą się bronić do upadłego, choć to już niedługo. I kochają się wtedy mocniej niż kiedykolwiek, kochają się tak, jakby cały świat miał się skończyć. Wiedzą, że się skończy, to kwestia kilku minut, kilkunastu  najwyżej. Ich hart ducha, spokój i opanowanie robią wrażenie na czytelniku.

W każdej z czterech nowel można znaleźć ten właśnie niewymuszony, naturalny patriotyzm. W każdej mamy świadectwo tamtych czasów - nie wiem, czy to świadectwo bardziej dla nas, potomnych, czy dla samego autora - coś jakby zzucie uwierających butów.

Ta książka chyba nie jest zbyt znana. Młodzież po nią nie sięgnie, krzywiąc się "znów o wojnie, znów o holokauście, o okupacji, ileż można!".

Takie życie.